ATEX is een veelgebruikt synoniem voor de ATEX-richtlijnen van de Europese Unie. De naam is afgeleid van de Franse term “ATmosphère EXplosible”. De richtlijn omvat de explosiebeveiligingsrichtlijnen 2014/34/EU voor apparatuur en 1999/92/EG voor werkgebieden. ATEX-richtlijnen worden opgesteld door de directeur-generaal van de EU-commissie Onderneming en Industrie in samenwerking met de lidstaten, standaardisatieorganisaties (CEN, CENELEC) en zogenaamde “Notified Bodies” zoals BAM, PTB of TUEV om voorbeelden te noemen. Producten die voldoen aan de eisen van de ATEX 114 richtlijn zijn te herkennen door een extra teken in combinatie met de CE markering.
De ATEX 114 richtlijn (2014/34/EU) beschrijft voor alle Europese Unie lidstaten de minimale veiligheidseisen waar explosieveilige apparaten aan moeten voldoen. Deze richtlijn is in Nederland opgenomen in de Warenwet in het Besluit Explosieveilig materieel. Hierin is beschreven dat explosieveilige apparatuur moeten voldoen aan bepaalde veiligheidseisen. Om aan te tonen dat de apparatuur veilig is om te gebruiken dient deze het ‘Ex-logo’ te hebben zoals hieronder is afgebeeld:
Producten die onder de ATEX 114 richtlijn gecertificeerd worden zijn zeer uiteenlopend. Het kan gaan om behuizingen, connectoren, benzinepompen, meet- en regelapparatuur, pompen, kleppen, voedingen, generatoren, transformatoren, batterijen, schakelaars, motoren, camera’s, alarmen, computers en nog vele andere producten. Juist omdat het zo uiteenlopend is, zijn er vele normen opgesteld voor verschillende zogenaamde beschermingswijzen. Dat maakt het soms complex, omdat er geen recht toe recht aan productnorm bestaat zoals bij vele andere CE richtlijnen wel het geval is.
Bij succesvolle certificering van de apparatuur ontvangt de fabrikant een ATEX certificaat en een evaluatie rapport waaruit blijkt dat een product veilig te gebruiken is in een bepaalde categorieën van explosiegevaarlijke omgevingen. Het certificatie proces moet in de meeste gevallen worden uitgevoerd door een bij de EU aangemelde instantie (Notified Body).